شهریار؛ شاعر همه زمان‌ها

یادداشت؛

شهریار؛ شاعر همه زمان‌ها

شعر شهریار با گذر زمان تازگی خود را حفظ کرده و در زندگی مردم نفوذ عمیقی دارد؛ از کودکان تا بزرگسالان، هر کس با بخشی از اشعار او پیوندی عاطفی برقرار می‌کند.

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «هرمز»؛ اصغر ملایی، فعال فرهنگی و شاعر هرمزگانی در یادداشتی به مناسبت سالروز بزرگداشت استاد شهریار نوشت: سید محمدحسین بهجت تبریزی، معروف به شهریار، شاعری است که اشعارش به گونه‌ای سروده شده‌اند که گویی برای همه اعصار و همه مردم نوشته شده‌اند.

نفوذ شعر او در زندگی مردم به قدری عمیق است که هر قشری، در هر زمان و مکانی، بیتی از آن را زمزمه می‌کند؛ از کودکان و نوجوانان گرفته تا بزرگسالان، هر کس با بخشی از شعر شهریار ارتباطی شخصی و عاطفی دارد.

منظومه «حیدر بابای سلام» نمونه‌ای روشن از این اثرگذاری است که به بیش از هشتاد زبان زنده دنیا ترجمه شده و نه تنها در منطقه آذربایجان بلکه در سراسر جهان، جایگاه برجسته‌ای یافته است.

شهریار شاعری ساده‌گو و شیرین‌سخن بود. شاید ظاهر آثار او به آسانی قابل فهم باشد، اما درون‌مایه آن‌ها غنی و متنوع است. با وجود اینکه بیشتر شعرهای او در قالب غزل و تغزل سروده شده، اما شهریار توانسته در تمامی قالب‌های شناخته شده شعر فارسی، از مثنوی و رباعی گرفته تا قالب نو و نیمایی، به شکلی ممتاز و متقن شعر بگوید.

هر بار که اشعار استاد شهریار را می‌خوانیم، این حس به ما دست می‌دهد که شاعر جز این قالب‌ها، هیچ چیز دیگری نمی‌توانسته بیان کند.

یکی از ویژگی‌های بارز شعر شهریار، بیان صادقانه و نزدیک به زبان مردم است. او با بهره‌گیری از واژه‌های ساده و عامیانه، بدون آنکه شعرش مبتذل شود، توانسته است با مخاطبان عام و خواص ارتباط برقرار کند.

کمتر شاعری توانسته است این تعادل را در شعر حفظ کند؛ تنها مثال نزدیک به شهریار در این زمینه، ایرج میرزا است که تحت تأثیر سعدی، در سادگی و غنا زبان شعر، جایگاهی مشابه دارد.

شهریار انسانی مذهبی و تربیت‌یافته بود. جهان‌بینی اسلامی او، منبع الهام بسیاری از اشعارش است. حتی در دوره‌ای که فضای اجتماعی و سیاسی ایران لائیک و گاه دین‌ستیز بود، شهریار با قرآن و آموزه‌های دینی انس داشت.

روحیه ریاضتی و زندگی درویش‌مآبانه، او را به نگارش قرآن به خط خود ترغیب کرد و این نکته روشن می‌کند که شعر و زندگی او همواره در سایه آموزه‌های دینی شکل گرفته است.

نمونه‌ای از این انس با دین، شعر آئینی «علی ای همای رحمت» است؛ شعری ساده، صادقانه و عاری از اغراق، که حقیقت شخصیت امیرالمؤمنین را بازگو می‌کند و به همین دلیل بر دل مخاطب می‌نشیند.

شهریار نه تنها در شعر مذهبی و آئینی، بلکه در شعر اجتماعی و انسانی نیز توانا بود. او از زبان فقرا و مستمندان سخن می‌گفت، شور عشق و جذبه را در قالب شعر عاشقانه بیان می‌کرد و حسرت و دلتنگی‌ها را به گونه‌ای عمیق و دلنشین به تصویر می‌کشید.

شعر «ای وای مادرم» نمونه‌ای از نوآوری شهریار در مسیر شعر نیمایی است و نشان می‌دهد که او پیشگام و استوار در گسترش این نوع ادبی بوده است.

از نظر سبک و زبان، شهریار شاعری بود که هم به سنت‌ها و قدما وفادار بود و هم نشانه‌هایی از نوآوری معاصر در آثارش مشاهده می‌شود. او با بهره‌گیری از سبک عراقی، تأثیر حافظ و نیما را در شعر خود به شکلی منطقی و طبیعی تلفیق کرد.

عاشقانه‌های او، آئینی‌ها و اجتماعی‌ها، همه با زبانی ساده، روان و غنی ارائه شده و نشان از درک عمیق او از روح و نیازهای مخاطب دارد.

منظومه «حیدر بابای سلام» او، نه تنها شاهکاری در ژانر شعر حماسی و اجتماعی است، بلکه ترکیبی از ظرافت، عمق و قدرت بیان را به بهترین شکل ممکن ارائه می‌دهد.

شهریار با این اثر و بسیاری دیگر از اشعارش، نشان داد که می‌توان همزمان شاعر سنتی و شاعر زمانه بود؛ شاعری که مرزهای زمان را درنوردیده و آثارش امروز نیز خوانده و مورد تحسین قرار می‌گیرد.

شهریار، با ترکیب عاشقانه، عرفانی، اجتماعی و آئینی، با زبان ساده و در عین حال استادانه، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات فارسی دارد. او شاعری است که نه تنها شعرش، بلکه زندگی و جهان‌بینی او، الهام‌بخش نسل‌هاست و همچنان با گذر زمان، زنده و پرنفوذ باقی مانده است.