به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «هرمز»، در دنیای امروز، تکنولوژی و ارتباطات آنلاین به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی انسان تبدیل شده است. تلفن‌های همراه هوشمند، شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها، ارتباطات ما را سریع‌تر و گسترده‌تر کرده‌اند، اما این دستاوردها روی دیگر هم دارند. استفاده بی‌وقفه و بی‌برنامه از فضای مجازی، به تدریج سبک زندگی، روابط انسانی و حتی سلامت جسم و روان را تحت تأثیر قرار داده است.

وابستگی به فضای مجازی، پدیده‌ای است که مرز سنی نمی‌شناسد؛ از کودکان دبستانی تا سالمندان، همه به نوعی درگیر این دنیای بی‌پایان هستند. این وابستگی نه تنها بر کیفیت روابط خانوادگی و دوستی تأثیر می‌گذارد، بلکه در بسیاری از موارد، بهره‌وری شغلی و تحصیلی را نیز کاهش داده است. به‌ویژه در شهرهای بزرگ، جایی که سرعت زندگی بالاست، این معضل به شکلی جدی‌تر خود را نشان می‌دهد.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که گذراندن ساعت‌های طولانی در فضای مجازی، علاوه بر کاهش تعاملات حضوری، باعث بروز مشکلاتی مانند کم‌خوابی، کم‌تحرکی، استرس و حتی افسردگی می‌شود. الگوریتم‌های پلتفرم‌ها، با هدف نگه‌داشتن کاربر در محیط آنلاین، حجم عظیمی از محتوا را به‌طور پیوسته عرضه می‌کنند و همین چرخه باعث ایجاد نوعی «اعتیاد رفتاری» می‌شود.

با وجود هشدارهای کارشناسان و نهادهای بهداشت روان، بسیاری از افراد همچنان استفاده از فضای مجازی را بی‌ضرر یا حتی ضروری می‌دانند. این در حالی است که بی‌توجهی به مدیریت زمان استفاده از اینترنت، می‌تواند در درازمدت آثار جبران‌ناپذیری بر سلامت فردی و اجتماعی برجای بگذارد. در چنین شرایطی، پرداختن به ابعاد و پیامدهای این وابستگی، ضرورتی انکارناپذیر است.

حجت‌الاسلام احمد غلامی در گفتگو با خبرنگار ما اظهار کرد: زندگی امروز ما بیش از هر زمان دیگری با صفحه‌های درخشان موبایل، تبلت و لپ‌تاپ گره خورده است. جهان مجازی که در آغاز ابزاری برای تسهیل ارتباطات، تبادل دانش و سرگرمی بود، به‌تدریج مرزهای زندگی واقعی را درنوردیده و در بسیاری موارد، جای آن را گرفته است.

وی با اشاره به اینکه الگوریتم‌های پیچیده و محتوای بی‌پایان فضای مجازی کاربران را هرچه بیشتر در خود غرق می‌کند، افزود: بسیاری از افراد، به‌ویژه جوانان و نوجوانان، ساعت‌های طولانی را بی‌هدف در میان پست‌ها، ویدئوها و پیام‌ها سپری می‌کنند؛ زمانی که می‌توانست صرف یادگیری، ورزش یا تعامل حضوری با خانواده و دوستان شود.

غلامی وابستگی به فضای مجازی را همانند اعتیاد به مواد مخدر دانست و گفت: این وابستگی با لذت لحظه‌ای آغاز می‌شود اما به‌سرعت به نیاز دائمی بدل می‌گردد. اضطراب از دست‌دادن پیام یا خبر (FOMO) سبب می‌شود کاربران مدام تلفن همراه خود را بررسی کنند و حتی لحظه‌ای از آن جدا نشوند.

این استاد دانشگاه، یکی از ملموس‌ترین آثار این پدیده را فروپاشی تدریجی گفت‌وگوهای خانوادگی عنوان کرد و افزود: صحنه‌ای آشنا در بسیاری از خانه‌ها دیده می‌شود؛ خانواده‌ای که دور یک میز جمع شده‌اند اما هرکس سر در گوشی خود دارد. کلمات واقعی جای خود را به استیکرها و ایموجی‌ها داده و گفت‌وگوی چهره‌به‌چهره به امری کمیاب تبدیل شده است.

غلامی ادامه داد: این وضعیت نه‌تنها پیوند عاطفی اعضای خانواده را تضعیف می‌کند بلکه اختلاف‌ها و سوءتفاهم‌ها را افزایش می‌دهد. روابط انسانی، به‌ویژه در محیط خانواده، نیازمند تماس عاطفی، نگاه، لحن و حضور فیزیکی است؛ عناصری که هیچ‌یک در چت‌های مجازی قابل جایگزینی کامل نیستند.

وی با بیان اینکه بمباران اطلاعات و تحریک مداوم حواس، تمرکز ذهنی کاربران را کاهش داده است، گفت: عادت به بررسی مکرر پیام‌ها، تمرکز بر کار یا مطالعه را دشوار می‌کند و موجب افت بهره‌وری شغلی و تحصیلی می‌شود. حتی یک اعلان ساده می‌تواند رشته افکار فرد را پاره کند و بازگشت به تمرکز اولیه چندین دقیقه به طول انجامد.

غلامی اضافه کرد: کاهش فعالیت بدنی، تغییر سبک زندگی، افزایش چاقی، مشکلات اسکلتی-عضلانی، ضعف سیستم ایمنی و اختلالات خواب از دیگر پیامدهای این وابستگی است. نور آبی صفحه‌ نمایش ساعت بیولوژیکی بدن را مختل کرده و کیفیت خواب را کاهش می‌دهد.

وی با اشاره به آسیب‌های روانی ناشی از فضای مجازی، بیان کرد: مقایسه مداوم زندگی خود با تصاویر اغلب غیرواقعی دیگران، حس ناکافی بودن و نارضایتی از زندگی را افزایش داده است و به‌ویژه نوجوانان را در معرض آسیب‌های روانی قرار می‌دهد. نبود زبان بدن و ارتباط مستقیم نیز گاه موجب سوءبرداشت، درگیری‌های بی‌مورد و حتی رواج توهین و شایعه می‌شود.

این دکتری حقوق عمومی، راهکار کاهش وابستگی افراطی به فضای مجازی را در انضباط فردی و آموزش عمومی دانست و افزود: تعیین ساعات مشخص برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی، خاموش کردن اعلان‌های غیرضروری، اختصاص زمان برای گفت‌وگوهای خانوادگی بدون حضور تلفن همراه، تشویق کودکان به ورزش و هنر، و آموزش سواد رسانه‌ای در مدارس از اقداماتی است که می‌تواند به بازگشت تعادل کمک کند.

غلامی در پایان تأکید کرد: فضای مجازی دشمن ما نیست؛ مشکل از آنجاست که اجازه داده‌ایم این فضا جایگزین دنیای واقعی شود. همان‌طور که غذا خوردن برای بقا ضروری است اما پرخوری مضر، استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی هم باید در حد تعادل باشد. گاهی باید گوشی را کنار گذاشت، به چشمان اطرافیان نگاه کرد و گفت‌وگویی واقعی را تجربه کرد؛ چراکه جهان واقعی هنوز زیباتر و عمیق‌تر از هر صفحه درخشانی است که در دست می‌گیریم.

انتهای خبر/